Meters maken in de bestaande bouw

Welke systeemveranderingen zijn er nodig om 300.000 warmtepompen te realiseren in de bestaande bouw in 2020?

De warmtepomp is een van de meest veelbelovende duurzame technieken die de huidige HR-ketel kan vervangen. Hoe beter een woning geïsoleerd is, hoe hoger de besparing. De technologie kan bijdragen aan zowel de duurzame energie- als energiebesparingsdoelstelling van het Energieakkoord. Welke factoren vertragen de verspreiding van warmtepompen in bestaande bouw? En hoe is het gebruik van warmtepompen in de Nederlandse woningmarkt te versnellen?

Onderzoeksvraag

Welke systeemveranderingen zijn noodzakelijk om 300.000 warmtepompen in de bestaande bouw in 2020 gerealiseerd te krijgen?

Onderzoeksmethode

In het onderzoek focussen de onderzoekers op 2 soorten warmtepompen: de hybride en de elektrische warmtepomp. Van beide typen brengen zij het innovatiesysteem in kaart. Denk aan wet- en regelgeving, de installatie, aanpassingen die in het huis gedaan moeten worden, installateurs en gebruikers.

Hierbij is gebruik gemaakt van de Technologische Innovatie Systeemanalyse (TIS). Die laat zien hoe snel, succesvol en in welke richting de technologie en het systeem rondom die technologie zich ontwikkelt.

Het onderzoek bestaat uit 4 werkpakketten:

1. Analyse van het innovatiesysteem van de warmtepomp in de bestaande bouw.
2. Backcasten om kwantitatief inzicht te krijgen in welke structuuraanpassingen noodzakelijk zijn om voor 2020 300.000 extra warmtepompen gerealiseerd te krijgen in de bestaande bouw.
3. Het beantwoorden van de vraag welke systeemproblemen de noodzakelijke structuurveranderingen tegenhouden of remmen.
4. Het verspreiden van de ontwikkelde kennis.

Resultaten

Het innovatiesysteem rondom warmtepomptoepassing is in de traditionele renovatieketen in een ver stadium van ontwikkeling. Het laat wel een trage systeemverandering zien. Het innovatiesysteem rondom de warmtepomp in NOM (Nul-Op-De-Meter) woningen kent een veel sterker momentum, maar bevindt zich in een eerder stadium van ontwikkeling. De doelstelling van 300.000 extra warmtepompen in 2020 is alleen te halen als deze succesvol wordt toegepast binnen zowel de traditionele renovatieketen als binnen NOM-woningen vanuit de Stroomversnelling convenanten. Voor beide innovatiesystemen worden aanbevelingen gedaan.

Het is belangrijk dat iedereen die binnen deze sector werkt zich bewust is van het systeem waarin hij of zij functioneert. Installateurs zijn een belangrijke actor in het proces: als zij de warmtepomp niet als optie op tafel leggen, belemmert dit de keuze voor de warmtepomp significant. Maar ook het beleid van een gemeente of andere overheidsinstelling speelt een grote rol. Alle aspecten binnen het systeem hangen met elkaar samen.

Naast het systeemdenken is het belangrijk dat partijen zich bewust zijn van de al bestaande activiteiten van andere partijen voordat nieuw initiatieven worden opgestart. De onderzoekers bevelen aan de samenwerking op te zoeken in plaats van het wiel opnieuw uit te vinden. Dit geldt bijvoorbeeld voor gemeenten waar een wildgroei van activiteiten rondom duurzame renovatie lijkt te ontstaan.